دەوڵەتی تورکیا لە ماوەی کەمتر لە مانگێکدا بە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان و فڕۆکەی جەنگی هێرشی کردە سەر چەند ناوچەیەکی باشووری کوردستان و ژمارەیەک خەڵکی سڤیلی کردە ئامانج. ڕۆژی 23ی ئاب دوو 2 ڕۆژنامەنووسی ژن لەسەر ئەرکی ڕۆژنامەوانییان کوژران. ڕۆژی 3ی ئەیلول، فڕۆکە بێفڕۆکەوانە چەکدارەکانی دەوڵەتی تورکیا هێرشیان کردە سەر ناوچەکانی برادۆست و لە ئاکامی هێرشەکەدا شوانێک گیانی لەدەست دا، رۆژی 4ی ئەیلول لە نزیک گوندی خەلەکان هێرشیان کردە سەر ئوتومۆبێلێکی سڤیل و باوکێک دوو کوڕی گەنجیان کردە ئامانج، 5ی ئەیلول لە نزیکی چوارتا هێرشێکی دیکەیان کردە سەر ماشێنێک و باوکێک 3 کوڕی گیانیان لەدەست دا، یەکێکیان منداڵێکی نەخۆش بوو، 10ی ئەیلول هێرشیان کردە سەر کەمپی مەخمور لە ئەنجامدا 3 ژن بریندار بوون، لە 14ی ئەیلولدا هێرشیان کردە سەر گوندی گەڵاڵە لە نزیکی ماوەت، تا ئێستا زیانەکان نەزانراوە.

دوای مۆرکردنی ڕێککەوتنی نێوان دەوڵەتی تورکیا و حکومەتی فیدراڵی عێراق لە 15ی ئابی 2024، هێرش و پەلامارەکانی دەوڵەتی تورکیا گەیشتە ئاستێکی زۆر مەترسیدار لە هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیادا بەتایبەت بۆ سەر خەڵکی مەدەنی کورد. دیارە ئامانجی دەوڵەتی تورکیا لەناوبردنی دەستکەوت و پێگەی هەرێمی کوردستانە. هەرچەندە لە مانگی ئازارەوە ڕێککەوتنەکانی نێوان ئەردۆغان و سودانی ئەنجامدراون، بەڵام ئێمەو زۆربەی ئێراقییەکانیش نیگەرانن لە ئایندەی عێراق. لە لایەکی ترەوە دەوڵەتی تورکیا لە مانگی ئازارەوە بە درێژایی 45 کم هاتۆتە ناو خاکی هەرێمی کوردستانی عێراەوە، ئەمە جگە لەوەی کە بەزاندنی سنوورو سەروەری ولاتێکی دراوسێیە، پێچەوانەی هەموو یاساو رێسا نێودەوڵەتییەکانە. شێوازێکی داگیرکارییە چونکە سەربازانی تورکیا لە ناوچەکانی دهۆک و ئامێدیی و بامەرنی وەک دەسەڵاتداری ناوچەکە مامەڵە لەگەڵ خەڵک دەکەن و ناسنامەی هاووڵاتیانی عێراقی دەپشکنن.

بەپێی دەستووری عێراق کە هەرێمی کوردستان بەشێکە لە عێراقی فیدراڵ، حکومەت و دەوڵەتی عێراق بەرپرسی یەکەمن لە پاراستنی سنووری عێراق. ئەگەر هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان بە هاوولاتی عێراق ئەژمار دەکرێن، ئەوا شەرمەزارییەکی گەورەیە بۆ عێراق ئەو هەموو دەستدرێژییەی تورکیا قبوڵ دەکات. هیچ وڵاتێک لە دنیادا نییە وەک عێراق لەسەر کوشتنی هاوولاتیانی خۆی ئاوا بێدەنگ و بێهەڵوێست بێت.بەڵام دیارە بەداخەوە عێراق کەوتۆتە ناو پیلانەکانی دەوڵەتی تورکیاوەو دژ بە بەرژەوەندییەکانی گەلی کوردستان لە جووڵەدایە. لە لایەکەوە بەپێی خواست و ویستتی تورکیا و بە بێ ئاگاداری و بڕیاری پەرلەمانی عێراق پەیماننامەیەکی ناهاوسەنگ لەگەڵ دەوڵەتێک ئمزا دەکات کە بەشێکی خاکەکەی داگیرکردووەو و رێگاشی بەو داگیرکردن و بنکە سەربازی و سیخوڕییانە داوە، لە لایەکی ترەوە پارت و رێکخراوە کوردستانییەکان کە بە پێی دەستووری عێراق موڵەتی کارکردنیان هەیە، قەدەغە دەکات، هەروەها چاوپۆشی لەو هەموو دەستدرێژیی و سنوور بەزاندنانەی تورکیا دەکات. ئەمانە هەمووی گومانی ئەوە درووست دەکەن کە حکومەتی عێراقیش بە رێکەوتن لە گەڵ حکومەتی ئەردۆغان دژ بە بەرژەوەندییەکانی خەڵکی کوردستان لە هاوکاری ستراتیژیدان.

ئێمە وەک کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان بە هیچ شێوەیەک ئەم هەڵوێستەی دەوڵەتی عێراق قبوڵ ناکەین، دەنگ و پەیامی ناڕەزایەتی دەگەیەنینە دەزگاو ناوەندە نێودەولەتییەکان و رای فەرمی و گشتیی جیهانیی.

لەبەرئەوەی نەتەوە یەکگرتووەکان و کۆمکاری عەرەبی و پەرلەمانی فیدراڵی عێراق و لایەنە ئێراقییەکان بێدەنگن، دەوڵەتی تورکیا ئەم بێدەنگییە بە ڕەزامەندی لێکدەداتەوە و هێرشەکان بەرەو ئاستێکی نوێ دەبات. تا ئێستا نە حکومەتی فیدراڵی عێراق و نە نەتەوە یەکگرتووەکان هەڵوێستی جددییان بەرامبەر بەو هێرشانە نەگرتووە. پێویستە سنوورێک بۆ هێرشە تیرۆریستییەکانی دەوڵەتی تورک دابنرێت کە بە ئامانجی داگیرکردن و ئەنجامدانی کۆمەڵکوژی دژی گەلی کورد و خەڵکی هەرێمەکە ئەو ناوچانەی داگیرکردووە.

هەوڵی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ بنیاتنانی دەوڵەتی نوێی عوسمانی و هاوکارییەکانی لەگەڵ گرووپە جیهادییەکان، هاوسەنگی و سەقامگیریی ناوچەکە تێکدەدەن. بەهەمان شێوە ڕێبازی زیادکردنی توندوتیژی لەسەر پرسی فەلەستین و شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس و هەروەها هەوڵەکانی بۆ گۆڕینی ململانێی ئێران و ئیسرائیل بۆ شەڕێکی تەواو، خزمەت بە پرسی فەلەستین و ئاشتی لە ناوچەکەدا ناکات. ئەردۆغان بۆ ئەوەی خەونی بنیاتنانی ئیمپراتۆریەتی نیو عوسمانی بە لکاندنی بەشێکی زۆری خاکی سوریا و عێراق بەدیبهێنێت، بیانووی وەک پاراستنی سنوور و ئاسایشی نەتەوەیی بۆ شاردنەوەی ئامانجی داگیرکاریی خۆی بەکاردەهێنێت. لە بەرامبەر ئەم هەڵوێستە و هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیا، تاکە هێزێک کە لە ئێستادا دژی ئەم ڕێبازە وەستاوە کوردە، هەر بۆیە تورکیا هاوپەیمانی و ڕێککەوتن دژی کورد لە ناوچەکەدا دەکات و جیاوازی و دووبەرەکی سیاسی بۆ تەواوکردنی ڕێبازەکەی کەڵک وەردەگرێت بۆ داگیرکردنی هەرێمی کوردستانی عێراق. ڕوونە کە حکوومەتی ئەردۆغان هەوڵ دەدات دۆخێکی هاوشێوەی قوبرس لە عێراقدا دروست بکات و ئەمەش ناسەقامگیری و مەترسی جددی لە ناوچەکەدا دروست دەکات.

ئێستا بەهۆی هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیاو لە ڕێگەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و فڕۆکەی جەنگییەوە، دانیشتوانی مەدەنی لەژێر هەڕەشەیەکی جدی و گەورەدان.
.

حکومەتی هەرێم و بەتایبەت پارتی دیموکراتی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی عێراق، بەهۆی بەرژەوەندییەکانی خۆیانەوە هاوبەشی داگیرکەرانن. بێ هەڵوێستی حکوومەتی عێراق و حکوومەتی هەرێمی کوردستان، هاوڵاتیانی تووشی نیگەرانی کردووەو ترسی زۆر لای خەڵک، بەتایبەتیش هی گوندو ناوچە سنووریەکان درووست کردووە.

لەئەنجامی ڕێککەوتنی ١٥ی ئابدا، ئاسایشی هاووڵاتیانی و سەروەریی دەوڵەتی عێراق و هەرێمی کوردستانیش تێکشکاوە. ئاکامێکی دیکەی سەرنجڕاکێشی ڕێککەوتنی نێوان ئاکەپە-مەهەپە-پەدەکە و حکومەتی فیدراڵی ئەوەیە کە ناوچەیەکی فراوان لە ناوچەی بادینان لەلایەن دەوڵەتی تورکیاوە داگیرکراوە و سەدان پاشماوەی داعش و باندە جیهادییە توندڕەوەکان لەوێ جێگیرکراون. دەیان گوند چۆڵ بوون. کە ئەمەش مەترسییەکی گەورەیە بۆ داهاتووی ناوچەکە و دەرفەتێکی تر دەدات بە هێزە جیدای تیرۆریستەکان بۆ خۆرێکخستنەوەو هێڕش و پەلامری نوێ. بڵاوەپێکردنی هێزەکانی داعش و چەتە جیهادییەکان مەترسییەکی گەورە بۆ سەر تەواوی ناوچەکە و تەنانەت هەموو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش دروست دەکات. ئەم ڕێککەوتنە دەرفەتێک دەڕەخسێنێت بۆ زیندووکردنەوەی داعش و نیشتەجێکردنی لە هەرێمی کوردستان، کە ڕەنگە دیمۆگرافیای ناوچەکە بگۆڕێت، و هەموو عێراق ناسەقامگیری بکات.

بۆیە داوا لە نەتەوە یەکگرتووەکان و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی و کۆمکاری عەرەبی دەکەین دەستبەجێ سنوورێک بۆ دەستدرێژیەکانی دەوڵەتی تورکیا دابنێن و فشار بخەنە سەر حکومەتی عێراق بۆ کۆتاییهێنان بەم ڕێککەوتنە.

کۆنسەی بەڕێوەبەریی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان