Kurdistan di warê çavkaniyên madenê de yek ji dewlemendtirîn welatên cîhanê ye. Beşek mezin a herêmê ku ji zincîre çiyayên Zagros heta Behra Spî dirêj dibe, ku bi gelemperî jê re ‘Hilîna berfbar’ tê zanîn, beşeke Kurdistanê ye.
Kurdistan di warê çandiniyê de jî dewlemend e. Deştên di navbera rêze çiyayan de, nemaze herêmên germ ên başûr, ji ber pêkhatina axa xwe û şert û mercên avhewa yên xweş ji bo çandiniyê pir guncaw in. Deşt û qûntarên çiya qadên çîmen ên pir berhemdar vedigirin. Li Kurdistanê hemû cureyên dexl û fêkî û zebzeyên bi kalîte şîn dibin. Deşta Harranê û herêmên derdora Cezîrê û Mûsilê ji bo tevahiya Rojhilata Navîn depoyên genim in.
Cûdahiya germahî û bilindahiyê di navbera bakur û başûr de bûye sedem ku Kurdistan bibe welatekî girîng ji bo xwedîkirina sewalan. Di encamê de Kurdistan ji bo Rojhilata Navîn gelek goşt, rûn, penêr, hirî û çermên heywanan çêdike.
Kurdistan di warê neft û madenan de welatekî gelek dewlemend e. Piraniya çavkaniyên petrolê yên Iraqê li Kurdistanê ne, yanî li derdora Kerkûk û Xaneqînê. Beşek ji çavkaniyên girîng ên petrolê yên Îranê li Kurdistanê, ango Kirmaşanê ne. Hema bêje hemû çavkaniyên petrolê yên Tirkiyê li Kurdistanê ne, yanî Êlih, Amed û Adiyaman. Çavkaniyên petrolê yên Sûriyê bi piranî li Kurdistanê, yanî li herêma Cezîrê ne. Herwiha Kurdistan ji aliyê çavkaniyên madenê yên wek hesin, sifir, krom, komir, zîv, zêr, uranyumê û fosfatê ve dewlemend e.
Çemên Kurdistanê herî kêm bi qasî petrolê girîng in. Deşt û çiyayên Kurdistanê ku di biharê de baraneke zêde dibare û di zivistanê de berf dibare, ji bo tevahiya Rojhilata Navîn depoyeke sereke ya avê ye. Çiyayên Kurdistanê çavkaniya çemên navdar ên Dîcle û Firatê û gelek çemên din ên biçûk in. Dîcle û Firat ne tenê Deşta Mezopotamya û başûrê Kurdistanê, hemû Iraq û Sûriyê jîyanê dide. Ev çem ji bo hilberîna enerjiyê jî pir girîng in. Iraq û Sûriyê gelek bendav li ser van çem û şaxên wan çêkirine. Lê ya herî girîng jî rêze bendavên ku Tirkiyeyê di çarçoveya projeya GAPê (Projeya Başûrê Rojhilatê Anadoluyê) de çêkirine. Projeya GAPê ku beşeke girîng ji hewcehiyên Tirkiyeyê yên enerjiyê dabîn dike, lê di hilberîna çandiniyê de wek avdana vê herêma Kurdistanê jî roleke girîng dilîze.
Di demên kevnar û navîn de Kurdistan li ser rêya bazirganiyê ya di navbera Rojhilata Dûr û Ewropayê de bû (Riya Îpek û Biharat). Ev girîngî îro jî didome. Wek mînak îro Kurdistan ji bo boriyên petrolê yên Iraq û Kafkasyayê herêma herî guncaw e.
Dewlemendiya neasayî û cîhê stratejîk ê Kurdistanê sedema herî girîng e ku heta niha jî parçe bûye û gelê Kurd hîna jî ewqas êş û azaran dikişîne. Ji ber sedemên ku li jor hatin gotin, Kurdistanê di sedsalên hîjdehê û nozdehan de bala dewletên kolonyalîst ên rojava kişand. Îngilîz, Fransiz û Rûs ji bo kontrolkirina welatê me têdikoşiyan. Piştî Şerê Cîhanê yê Yekem careke din li gorî berjewendiyên xwe parve kirin. Rûs piştî Şoreşa Cotmehê ya 1917’an ji herêmê vekişiyan. Îngilîz û Fransiyan piştî ku Sûriye û Iraq piştî çend salan serxwebûna xwe bi dest xistin, wek desthilatdar ji herêmê derketin. Lê têkiliyên wan ên aborî û bandora wan a li herêmê heta îro dewam kir.
Ji ber van sedeman gelê me hê jî li vî welatê dewlemend di nav xizaniyê de ye. Şert û mercên kolonyalîzmê, bêewlehiya berdewam û şerên berdewam nehiştin ku welatê me çandinî, bazirganî û pîşesaziya xwe pêş bixe. Dewlemendiya ku li Kurdistanê dihat çêkirin her tim li derveyî welatê me diherikî. Civak nehatiye nûjenkirin û pêkhateyên civakî yên feodal ên berê bi temamî nehatine çareserkirin. Avaniya civakî ya eşîrî ya li gundan, pergala xwedîkirina axê ya mezin, mezhebên olî û şêxîtiyên girêdayî wê hê jî dewam dikin. Îro jî li Kurdistanê sîstemeke civakî ya nîvfeodal serdest e. Di vê pergala civakî de, di wateya modern de bûrjûwazî û çîna karker a girîng tune.
